از زمانی که در ده هزار سال قبل فن کشاورزی توسط بشر اختراع شد تمامی نظامات زندگی تغییر کرد و یکجانشینی جای کوچ‏نشینی و شکارگری را گرفت. واحد اقتصادی بنام روستا شکل گرفت و رفته‏رفته از مازاد تولید غذا در روستاها امکان گسترش شهرها نیز فراهم شد. نظام تامین اجتماعی که تا پیش از آن بر مبنای قبیله قرار داشت تبدیل به خانواده گسترده شد. منظور از نظام تامین اجتماعی مکانیسم حمایتی جامعه در برابر مسایل مربوط به بقای نوع است. بعنوان مثال فردی که در قبیله زندگی می‏کرد می‏توانست از خدمات دفاعی قبیله در برابر مهاجمان بهره‏مند باشد و البته مسئولیت دفاع را نیز در مقاطعی عهده‏دار بود. این فرد اگر در طول زندگی‏اش دچار نقص عضو یا فقر می‏شد از طرف قبیله مورد حمایت قرار می‏گرفت. پس از انقلاب کشاورزی وظایف تامین اجتماعی به عهده خانواده گسترده (شامل یک فامیل بزرگ که در زیر یک سقف زندگی می‏کردند) گذاشته شد. اکنون که در حدود دو سده از سومین دوره زندگی بشر بنام دوره صنعتی می‏گذرد مجموعه این وظایف به واحدی بنام دولت ملی منتقل شده است.

در تمام دوران کشاورزی-محور که نسبت به آن اطلاعات مناسبی داریم مساله جمعیت نقش محوری در نظام تامین اجتماعی داشته است. اشخاص تلاش داشتند که زودتر ازدواج کنند و بچه‏های زیادی داشته باشند تا در روزگار پیری عصای دستشان باشد. تعداد زیاد فرزندان نشانه قدرت اجتماعی بود و با تجویز چند همسری برای مردان اجازه داده نمی‏شد هیچ زنی که توانایی تولید مثل داشته باشد ازین مساله بازبماند. اما با وقوع انقلاب صنعتی و تشکیل دولت مدرن (نو) بنابر اطلاعات آماری موجود همزمان با کاهش بار خانواده در تامین اجتماعی این نهاد اجتماعی با کاستن از تعداد فرزندان رو به کوچکتر شدن نهاد و بتدریج نرخ رشد جمعیت کاهش یافت. بمحض اینکه پدران و مادران احساس کردند دیگر نیازمند بچه‏هایشان نخواهند بود کمتر زحمت بچه‏دار شدن را بخود دادند و این موضوع امروزه تا جایی پیش رفته است که حتی مردم کمتر ازدواج می‏کنند. زمانی در اوایل این تحول ادعا می‏شد که خوشبختی در داشتن روابط جنسی بدون مسئولیت‏های بچه‏داری است، اما اکنون روشن شده است که بدون نیاز به تولید مثل اصولا خانواده روزبروز کمتر و کمتر حتی تشکیل خواهد شد. بدون بچه لذت جنسی نیز رنگ باخت و مسلما روابط ناپایدار و گاه‏بگاه بی‏بندوبار امروزی حتی از نظر رضایتمندی جنسی نیز قابل قیاس با خانواده ثابت نیست. اما آیا این وضع در آینده پایدار خواهد بود؟

بلحاظ نظری رشد جمعیت بالا موجب ایجاد هرم جمعیتی مثلثی و رشد پایین جمعیت موجب ایجاد هرم جمعیتی استوانه‏ای می‏شود. باریک شدن تدریجی هرم می‏تواند ناشی از مرگ و میر طبیعی و یا ناشی از رشد طبیعی تعداد پدر و مادرها باشد. با تشکیل دولت رفاه نظام تامین اجتماعی به این شکل تغییر یافت که دولت از جوانان شاغل مالیات می‏گرفت و آنرا صرف تامین خدمات بازنشستگی و بیمه بهداشتی برای فقرا و سالمندان می‏کرد. اکنون همه جا این ندا به گوش می‏رسد که دولت رفاه شکست خورده است. زیرا روزبروز تعداد کمتری مالیات دهنده برای پرداخت حقوق هر بازنشسته پیدا می‏شود. هرم سنی استوانه‏ای شده است به این معنی که تعداد جمعیت بازنشسته افزایش قابل توجهی یافته و جوانان شاغل کاهش یافته‏آند. واکنش همیشگی دولتهای غربی تا بحال اینگونه بوده است که میزان مالیات‏ها را افزایش داده‏اند تا جایی که یک فرد شاغل برای داشتن بیمه بازنشستگی باید بخشی حتی در حدود نصف حقوق خود را بعنوان مالیات بپردازد. از طرف دیگر با پیشرفت علم پزشکی روزبروز دستگاه‏های پرهزینه‏تر و آزمایشات متنوعتری باب می‏شود و عمدتا مشتری این خدمات نیز سالمندان هستند. در نتیجه چنین وضعیتی روزبروز مردم ترجیح می‏دهند از بیمه شدن خودداری کنند و امروزه پیشرفته‏ترین کشور جهان یعنی ایالات متحده دارای یکی از درصدهای بزرگ مردم محروم از بیمه درمانی است. در ایران با اینکه هنوز هرم جمعتی دارای پایداری نسبی است ولی بخش بزرگی از بودجه دولت تنها صرف پرداخت حقوق بازنشستگان می‏شود. دولت در سال‏های اخیر مجبور بوده است بخش بزرگی از دارایی‏های خود را در ازای بدهی‏هایش به سازمان تامین اجتماعی که اکنون بزرگترین سرمایه‏گذار ایران است واگذار کند. با این حال مسئولین این سازمان تنها می‏توانند دوام آنرا تا حداکثر ده سال آینده تضمین کنند. اخیرا دلت‏های اروپایی که ازیم معضل بتنگ آمده‏اند اقدام به افزایش گام‏بگام سن بازنشستگی می‏کنند. اما هر حزبی که در این زمینه قدمی برمی‏دارد با واکنش خشمگینانه رای‏دهندگان میانسال روبرو و شکست میخورد. کار بجایی رسیده است که مساله تامین اجتماعی را آزمون بقای دمکراسی می‏دانند.

بلحاظ تئوری راه‏حل کاملا روشن است. فارغ ازینکه چه نهادی مسئول سازماندهی تامین اجتماعی باشد (دولت، خانواده یا قبیله) چیزی باید وجود داشته باشد تا تقسیم شود و این ارزش افزوده تنها با کار مولد نسل شاغل جوان بوجود می‏آید. بنابراین از زاویه نگاه تامین اجتماعی کاهش رشد جمعیت تنها ناقوس مرگ یک جامعه را بصدا در‏می‏آورد اگر  چه موقتا با کاهش تعداد نانخورها افزایش کاذب رفاه را به ارمغان بیاورد.