فکر می‏کنم هم‏عقیده باشیم که چهارشنبه سوری امسال بشدت آرامتر از سال‏های گذشته در حال پیگیری است! یکی دو سال قبل در چنین روزهایی صدای انفجار هر چند ثانیه یکبار بگوش می‏رسید. آیا این مساله را باید به حساب روشنگری و تبلیغات صدا و سیما گذاشت که عواقب سوء‏ این رسم را گوشزد کرده و موفق به فرهنگ‏سازی شده است؟ فکر نمی‏کنم. قبلا هم ازین تبلیغات بود و اثر نداشت.

نکته اول این است که چهارشنبه سوری در سال‏های دهه 70 با ورود نارنجک دستی به عرصه ماهیتی بشدت خطرناک یافت اما در اوایل دهه 80 سمت وسوی آن بیشتر بسمت نوعی فساد علنی و دسته‏جمعی گرایش یافت. رقص‏های مختلط و این‏طور مسایل در برخی مراکز فاسد تهران نقش محوری پیدا کرد و ترقه‏بازی و صورت قدیمی‏تر آن آتش‏بازی در درجه دوم اهمیت قرار گرفت. تحول دوم آشتی نظام در قالب نیروی انتظامی با اصل فلسفه این رسم بود و مبارزه با حواشی فاسد آن بود. تحت تاثیر دولت اصلاحات، دولت برای اولین بار با برگزاری جشن نورافشانی در میادین بزرگ شهری ابتکار عمل را از مراکز فاسد سلب کرد و از رونق آنها کاست. تحول سوم تغییر خط مشی تبلیغاتی حوزه علمیه قم در این زمینه بود. علما بجای ارتباط دادن چهارشنبه سوری به آتش‏پرستی باستانی مراسم پریدن از روی آتش و غیره را نوعی خرافه تلقی کردند و از این زاویه خواستار کناره‏گیری مردم از چنین اموری شدند. البته در بطن این سیاست هنوز اعتقاد جدی بر ارتباط چارشنبه سوری با دین زرتشتی نهفته بود. تحول چهارم نیز با تصمیم دولت در کنترل عوارض خطرناک این مراسم با واردات انبوه ترقه‏های سالم و سرگرم‏کننده رخ داد که ماهیت خشن و جنگی چهارشنبه سوری را تا حدودی تلطیف کرد.

بنظر می‏رسد تحول در چهارشنبه سوری جلوه‏ای از تحول بزرگتر فرهنگی در ایران باشد. تحولی که طی آن پس از گذشت یک نسل از وقوع انقلاب اسلامی بتدریج سیاست‏های فرهنگی اسلامی در مردم نفوذ می‏کند و از سویی دیگر فرهنگ عمومی نیز در برخی عرصه‏ها به تاثیرگذاری بر سیاست فرهنگی نظام پرداخته است. در واقع این نوعی نزدیک شدن فرهنگ عمومی با فرهنگ حکومت است. جلوه‏هایی از این مساله را می‏توان در زیر پا گذاشتن شرع مقدس در زمینه آرایش زنان در سیما و پخش موسیقی حرام در رادیو مشاهده کرد. از سویی دیگر این روندهای فرهنگی در برخی موارد هم فارغ از اشکالات شرعی بوده‏اند.

من دقیقا اطلاع ندارم آیا مردم در ایران باستان آتش را می‏پرستیده‏اند یا نه؟ اما فکر می‏کنم آنها تنها نوعی تقدس برای آتش قایل بوده‏اند. با توجه به داستان سیاوش، آتش را نماد پاک شدن در گذر از سختی‏ها می‏دانستند. این البته چیز تازه‏ای نیست. ما مسلمانان هم رخدادهای طبیعی را بنوعی مقدس می‏دانیم، مثلا در موقع کسوف نماز آیات می‏خوانیم، حال آیا درست است کسی پیدا بشود که بگوید شما خسوف را می‏پرستید؟ البته ما همه پدیده‏های طبیعی را بیکسان مقدس و آیات الهی می‏دانیم. بنابراین فکر می‏کنم حتی با پریدن از روی آتش نباید برخورد سلبی کرد. حقیقت این است که اسلام بسیاری از سنت‏ها را امضا کرد (مثل نوروز ایرانی را) و تنها بعضی را ممنوع کرد (مثل رباخواری را). البته ما ثنویت زرتشتی را با تکیه بر توحید نفی می‏کنیم اما این بدان معنا نیست که هر رسمی که در زمان پیش از اسلام بوده باید نابود شود. نمونه دیگر سیزده بدر است. اکنون بیاری روشن‏گری‏های ناصرپورپیرار می‏دانیم که این مراسم بیش از یک خرافه و در حقیقت سالگرد و گرامیداشت کشتگان ایرانی در روزی است که بدست مردخای وزیر یهودی خشایارشاه بیش از هفتاد هزار مخالف ایرانی به قتل رسیدند. بنابراین اتفاقا این سنت هیچ ربطی به مسایل دینی ندارد و چه بسا بنا به روح ظلم‏ستیزی اسلام اهتمام به آن و تشریح آن نیز کاری مناسب باشد، امری که بنظر می‏رسد بعنوان ماموریت اصلی عباس سلیمی نمین برای ترویج دیدگاه‏های ناصر پورپیرار از سوی حاکمیت تعریف شده است.