روز گذشته بازار بورس ایران رکورد جدیدی برجای گذاشت که طی آن 5% سهام فولاد خوزستان که برای کشف قیمت عرضه می‏شد ظرف 2 دقیقه به فروش رسید. با وجودی که بورس ایران هم‏اکنون در دوره حضیض خود قرار دارد و بسیاری از سهام شرکت‏ها دچار افول شدید شده‏اند شاید سخن گفتن از حباب قیمتی بی‏جهت بنظر برسد اما دلایل زیادی برای بدبینی و همینطور خوشبینی وجود دارد:

دلایلی برای بدبینی: سهامداران انتظار داشتند با توجه به میزان سود انتظاری اعلام شده (حدودا 50 تومانی) شرکت فولاد خوزستان قیمت عرضه آن در حدود 250 الی 300 تومان باشد. موید این مطلب اینکه سهام فولاد مبارکه نیز با وجود ترقی روزانه در همین محدوده قیمتی قرار دارد. با این وجود عرضه 335 تومانی سهام فولاد خوزستان آب سردی بر این انتظار بود. سهامداران فکر می‏کنند دولت برای جمع کردن سرمایه‏های کشور در بورس و در نتیجه اجرای موفق اصل 44 (که مستلزم پرداخت حجم عظیمی پول از سوی مردم به دولت جهت خرید صنایع دولتی است) دست به سیاست‏های حمایتی خصوصا از اولین سهم‏های در حال عرضه (فولاد مبارکه و خوزستان) زده و خواهد زد. به این ترتیب خیال سهامداران از سودآوری این شرکت‏ها به پشتوانه دولت راحت است و اشتیاق عظیم بازار برای جذب این سهام نیز از همینجا ناشی می‏شود. حمایت دولت عمدتا می‏تواند شامل حمایت تبلیغاتی ازین شرکت‏ها و تعیین نرخ سود انتظاری بالا برای آنها باشد. با این وجود باید هشدار داد که دولت قادر نیست حمایت‏های خود را برای همیشه و برای همه سهام در حال عرضه در آینده نزدیک ادامه دهد. در صورت کاهش یا قطع حمایت‏ها همزمان با عرضه حجم بزرگ سهام اصل 44 ناتوانی در جذب این سهام می‏تواند منجر به سرازیری شدید و سقوط بازار بشود. بنابراین بنظر می‏رسد ضمن رعایت احتیاط در سرعت عرضه سهام اصل 44 باید در ارائه اطلاعات شرکت‏ها، تبلیغات و تعیین سود انتظاری تا جای ممکن واقعی عمل کرد.

دلایلی برای خوشبینی: بنظر می‏رسد صنعت فولاد آینده درخشانی در افق دست کم پنج سال آینده داشته باشد. در بازار جهانی بدلیل رشد اقتصادی بالای چین و هند که عمدتا مبتنی بر صنایع با تکنولوژی متوسط و نیازمند مواد خام فراوان (از جمله فولاد) است تقاضا برای فولاد بشدت افزایش یافته و باعث افزایش قیمت جهانی شده است. در بازار داخلی اگرچه خودروسازان امسال قادر به افزایش بیش از پیش تولید نشدند و بازار خودروی داخلی به نوعی اشباع شده است اما برنامه‏های زیربنایی دولت نویدهای مهمتری برای صنایع فولاد ایجاد کرده است. بحران مسکن در چند ماه گذشته دولت را وادار کرد برای نخستین بار با قدرت وارد بخش مسکن بشود و برنامه‏ای برای تولید سالانه یک و نیم میلیون خانه در کشور ارائه دهد. چنین حجم عظیمی از ساخت و ساز قطعا نیاز برای محصولات آهن را بشدت افزایش خواهد داد. از سوی دیگر برنامه دولت برای احداث سالانه 700 کیلومتر راه‏آهن و پس از سه سال سالانه 1200 کیلومتر نویدبخش دورانی از توسعه اقتصادی است که باید آن را نهضت راه‏آهن نامید. چنین کاری مستلزم مصرف مقادیر انبوهی فولاد در کشور است که پرکشش بودن بازار را برای دست کم یک دهه آینده تضمین می‏کند.

بعنوان یک مثال تاریخی توجه کنید که در کل دوران رضاشاه سرمایه‏ای معادل 270 میلیون دلار وقت صرف احداث راه‏آهن شد که برابر با کل سرمایه‏گذاری‏های انجام شده در تمامی بخش‏های دیگر صنعت در کل این دوره بوده است (جان فوران، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات ایران). رضاشاه برای بدست آوردن چنین حجم عظیمی از پول که برای خرید فولاد مورد نیاز از خارج از کشور مورد نیاز بود کل تجارت خارجی کشور را در انحصار دولت درآورد تا از محل درآمد حاصل از آن به ساخت راه‏آهن بپردازد. با این وجود راه‏آهن رضاخانی منجر به صدمه شدید به اقتصاد ملی شد. تولید ناخالص داخلی افت کرد و مردم فقیرتر شدند. صنایع مهمتر از سرمایه‏ها محروم شدند در حالی که راه‏آهن رضاخانی-انگلیسی تنها در خدمت منافع انگلیس بود. از آنجا که بتازگی نفت کشف شده بود انگلیس خطوط آهن را در امتداد میادین نفتی (خوزستان)‏ احداث کرد تا بتواند براحتی نیروی نظامی را برای کنترل میادین نفتی جابجا کند و محصولات را به بندر برساند. ادامه این خط آهن تا مرزهای شمالی ایران بدون هیچ گونه توجیه اقتصادی و تنها بمنظور ایجاد امکان رساندن نیروهای انگلیسی در مواقع لزوم برای جلوگیری از نفوذ بیشتر روسیه به ایران و تهدید هند مستعمره مهم انگلیس انجام شد. این راه‏آهن تقریبا از هیچ راه مهم بازرگانی داخلی ایران عبور نمی‏کرد و حتی از بسیاری از مسیرهای مسافرتی مردم نیز کاملا بیگانه بود. با این وجود راه‏آهن جدید تنها از محل صرفه‏جویی در مصرف بنزین و بدنبال طرح انقلابی احمدی نژاد احداث می‏شود و هدف احداث آن وصل کردن تمام ایران به هم و رونق اقتصادی است. چنین طرحی علاوه بر گسترش صنایع فولاد قادر خواهد بود دوران جدیدی از شکوفایی اقتصادی برپایه راه‏آهن را برای کشور به ارمغان آورد.