این روزها کم‏کم چهره شهرمان و شاید کشورمان تغییر می‏کند. از ظواهر امر پیداست که وزارت کشور بالاخره این بار سفت و سخت پای حرف چند ده ساله‏اش ایستاده و موفق شده افغان‏های مهاجر را به وطن‏شان بازگرداند. از چند وقت پیش گاهی من جا می‏خورم وقتی می‏بینم جوانی که خیلی شبیه من است مثلا دارد میز کار من را در دانشگاه دستمال می‏کشد یا جلوی پای من را جارو می‏کند ..... نمی‏دانم آن جوان چه احساسی دارد مخصوصا اگر یکی بی ملاحظه باشد و چند امر و نهی و حرف عوضی هم به او بزند. به هر حال از خودش لابد می‏پرسد فرق من با این آدم چیست که او شده ارباب و من نوکر؟

تا وقتی افغانی جماعت حضور داشت چنین مشکلی پیش نمی‏آمد. چون او اصلا شبیه من نبود. نه من خودم را با او مقایسه می‏کردم نه او خودش را با من مقایسه می‏کرد. به کارش و موقعیت اجتماعی که داشت کاملا راضی بود و چه بسا با حقوقی پایین هم بسختی کار می‏کرد. اما امروز زمانی که جوانی ایرانی را می‏بینم که به کاری «پست» اشتغال دارد اولین واکنش من این است که خودم را عقب بکشم و بپرسم که چکار باید بکنم تا من هم مثل او نباشم، گاهی احساس می‏کنم در مقاطعی از زندگی‏ام «شانس» آورده‏ام و احساسی از لرزان بودن تعادلی که در آن بسر می‏برم به من دست می دهد. اکنون دیگر نمی‏توانم ذهن خود را از کارهای پست ایزوله کنم، ناچار برای چند ثانیه هم که شده در ذهنم مرور می‏کنم که اگر من جای او بودم چطور می‏شد؟

از یک دیدگاه کلان، خروج افغانی‏ها از ایران ختم نوعی نظام «برده‏داری نژادی» محسوب می‏شود. نظامی که در آن بعضی‏ها ذاتا ارباب متولد می‏شدند و بعضی ذاتا برده بودند. لغو برده‏داری در اولین قدم امکان می‏دهد بخشی از فقیرترین نیروی کار ایرانی به مشاغل بهتری دست یابند. از سوی دیگر تنش روانی را در جامعه گسترش می‏دهد چرا که اکنون دیگر ایرانی هم می‏تواند به کارهای پست اشتغال داشته باشد، پس منزلت تصوری ما پایین خواهد آمد. هم‏نژاد شدن مشاغل عالی و پست رقابت اجتماعی و حسد را گسترش خواهد داد و مردمی که تا دیروز موقعیت مطمئنی برای خود متصور بودند کم‏کم احساس خواهند کرد بلحاظ روانی زیر پای‏شان خالی شده است. بازتاب افزایش رقابت افزایش تحرک و تلاش اقتصادی مردم خواهد بود که منجر به شتاب گرفتن توسعه اقتصادی کشور خواهد شد. از یاد نبریم برده‏داری در طول تاریخ نه تنها باعث توسعه نبوده است بلکه با تحکیم طرز فکر «عار دانستن کار برای اربابان» در جامعه شکست اقتصادی بلندمدت را در پی خواهد داشت همانگونه که در ایالات متحده آمریکا ایالات شمالی که برده‏داری در آنها رایج نبود بشدت ثروتمندتر و پیشرفته‏تر از ایالات جنوبی برده‏دار بودند و حتی هنوز هم پس از صدها سال این مساله تغییر نکرده است (تحلیل دمکراسی در آمریکا:‏ الکسی دوتوکویل).