استعفای لاریجانی را باید پایان یک دوره در پرونده هسته‏ای و آغاز دورانی دیگر دانست. قبول ندارم که استعفای لاریجانی یک مساله بی‏اهمیت در ردیف تغییرات روزمره در یک سیستم اداری باشد. دوره اول هسته‏ای ایران زمانی بود که رفسنجانی نسبتا مخفیانه پایه‏های اولیه برنامه هسته‏ای را گذاشت تا زمانی که دستاوردهایی نسبی بدست آمد. در این زمان با اعلام خاتمی که فرزندان ملت به دستاوردهای چشمگیری در عرصه هسته‏ای رسیده‏اند دور دوم پرونده هسته‏ای با هجوم شدید غرب و ضعف شدید دولت اصلاح‏طلب و عقب‏نشینی‏های پیاپی ایران سپری شد. تا اینکه احمدی‏نژاد به قدرت رسید. راهبرد وی استفاده از سلاح «پرونده هسته‏ای» برای واداشتن غرب به عقب‏نشینی در برابر ایران بود. سبک جدیدی از مبارزه‏طلبی سیاسی با غرب بوجود آمد که با اعلام پیاپی اخبار خوش هسته‏ای و برگزاری جشن‏های ملی و دامن زدن به غرور ملی‏گرایی و علم‏گرایی در کشور همراه بود. موجی که از ایران برمی‏خواست با شدت هر چه تمامتر به دیوار قدرت‏های غربی کوبیده می‏شد و کم‏کم زیر پای آنرا خالی کرد تا جایی که نقطه موازنه جدیدی برای پرونده هسته‏ای تعریف شد. ایران غنی‏سازی را داشت و آنها هم چماق‏های‏شان را فرود آوردند.

اینکه مسئول پرونده هسته‏ای خودش یک رجل سیاسی باسابقه باشد خوبی‏هایی دارد و بدی‏هایی. خوبی‏اش این است که زبان انتقاد بعضی‏ها کوتاه می‏شود دیگر اینکه به هر حال لاریجانی خوب سخن می‏گفت و خوب ژست می‏گرفت و ضمنا اصولگرا هم بود و در فرهنگ غنی خانوادگی‏ای که رشد کرده بود سیاستمدار جاافتاده‏ای محسوب می‏شد. بدی موضوع هم این است که وقتی لاریجانی تبدیل به چهره پرنفوذ اتمی ایران شد به میل خود می‏توانست سرپیچی‏های سیستماتیکی را انجام دهد و مسیر پرونده را طوری طی کند که خودش ترجیح می‏دهد.

اکنون بیایید فرضیه‏های خوش‏بینانه را که تحویل خارجی‏ها داده می‏شود کنار بگذاریم، معلوم است که رییس جمهور بدون یک اختلاف بنیادی حاضر به انجام چنین برکناری بزرگی نبود و معلوم است که اگر مساله خیلی حاد نبود رهبر انقلاب نیز با چنین تحولاتی موافقت نمی‏کرد. از طرفی موضع احمدی‏نژاد برای ما بسیار روشن است پس برای یافتن موضع پنهانی لاریجانی مشکلی نخواهیم داشت.

احمدی‏نژاد وقتی پشت فرمان قطار هسته‏ای نشست تلاش کرد از پرونده هسته‏ای برای اعمال فشار به غرب و مشغول کردن آن و وادار کردن آن به عقب‏نشینی استفاده کند. ازین رو اولین درخواست احمدی‏نژاد از مقامات نظام راه‏اندازی یوسی‏اف اصفهان بود. با اینکه ایران ضرب‏العجلی را در این رابطه اعلام کرده بود بر اثر مقاومت‏های داخلی راه‏اندازی این کارخانه با چند روز تاخیر انجام شد اما به هر حال پیروزی بزرگی برای ایران بود. اکنون ایران می‏توانست از خصلت ذاتی فناوری هسته‏ای برای اعمال فشار سیاسی به غرب استفاده کند چیزی که قبلی‏ها با ناتوانی در انجام آن بالعکس فناوری هسته‏ای را به پاشنه آشیل ایران تبدیل کرده بودند. مراحل بعدی نیز بسرعت طی شد. راهبرد احمدی‏نژاد تا یک سال در پناه شوک سوم تیر قدرتمندانه پیش رفت تا این که از حوالی خرداد 85 تزلزلی در سیاست‏های هسته‏ای ایران بروز کرد. رییس‏جمهور در فلان روستا وعده اعلام خبر خوش هسته‏ای می‏داد اما در موعد مقرر خبری نمی‏شد. رییس جمهور می‏گفت از این ببعد هر چند هفته یک بار یک خبر خوش خواهیم داشت اما این وعده بطور یک‏جا بفراموشی سپرده می‏شد .... تا جایی که برخی از روزنامه‏های دوم خردادی رییس جمهور را بدلیل دیپلماسی سخنرانی‏های آتشین هسته‏ای ملامت کردند ..... اکنون که در پرتو آشکار شدن برخی مسایل به رویداد‏های گذشته می‏نگریم می‏توان بخوبی این دوگانگی شدید میان «تبلیغات» و «عمل» هسته‏ای را به دوگانگی سیاست‏گزاری میان لاریجانی و احمدی‏نژاد نسبت داد. آنچنان این شکاف بزرگ شد که نهایتا ماشین تبلیغات اتمی از کار افتاد، قطار هسته‏ای از حرکت بازایستاد. سخنان غربی‏ها درباره اینکه ایران آهسته کرده است با قاطعیت رد می‏شد اما واقعیت چیزی جز این نبود. تنها راه فرار ازین تحلیل این بود که فرض کنیم مشکلات عمیق فنی در برنامه اتمی پیش آمده است و ما هم چنین فرض می‏کردیم. در پرتو چنین فرضی روحیه «ما می‏توانیم» هسته‏ای بسرعت رنگ باخت و تردیدها شدت گرفت که آیا ما با وارد شدن به عرصه‏ای که در آن «ما نمی‏توانیم» تنها به خودمان آسیب نزده‏ایم؟

این تحولات در حالی بود که آمریکا با استفاده از دوره فطرت برنامه هسته‏ای ایران نیروهای خود را جمع کرد و روزبروز بر شدت تحریم‏ها افزود. در حالی که همزمان لاریجانی مشغول صلح کردن با اروپا و آژانسی بود که اساسا در این میان هیچ‏کاره‏اند. اکنون بنظر می‏رسد کاسه صبر احمدی‏نژاد لبریز شده است. پس از ابراز پیشنهاد پوتین مبنی بر رها کردن برنامه هسته‏ای در ازای «تحت‏الحمایگی نظامی روسیه» در دیدار با رهبر انقلاب (آنچنان که برخی خبرگزاری‏ها ادعا کرده‏اند) وقتی لاریجانی بنوعی این پیشنهاد را افشا کرد و احمدی‏نژاد بنوعی آنرا انکار کرد راه این دو تقریبا جدا شده بود و چاره‏ای جز استعفا باقی نمانده بود.